سوختگی نمایشگر گوشی و راه‌های جلوگیری از آن

نمایشگرهای تبلت و گوشی تلفن همراه نیز ممکن است دچار سوختگی شوند. معمولا نمایشگرهای اولد پس‌از مدتی استفاده دیگر ظاهر خوبی نخواهند داشت. سوختگی نمایشگر چیست؟ چرا رخ می‌دهد؟ چگونه می‌توان از وقوع آن پیشگیری کرد؟ برای این که پاسخ این سؤال‌ها را بدانید، تا پایان با ماه همراه باشید.

سوختگی نمایشگر چیست؟
 

باید بگوییم اصطلاح «سوختگی (Burn in)» برای نمایشگر کمی گمراه‌کننده است، چون این موضوع ارتباطی به سوختن واقعی یا گرما ندارد. این اصطلاح برای زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که بخش یا بخش‌هایی از نمایشگر با رنگ دائمی مواجه شده باشد. این مشکل می‌تواند خود را به‌ شکل یک متن یا کادر عکس، محو شدن رنگ‌ها در یک بخش و همچنین انواع شکل‌ها و الگوها نشان دهد. در صورت بروز چنین مشکلی، صفحه‌نمایش بدون هیچ مشکلی به کار خود ادامه می‌دهد، ولی در موقع روشن بودن صفحه‌نمایش، هاله‌ای از یک عکس یا تغییر رنگ در بخشی از نمایشگر مشاهده خواهد شد. زمانی به چنین مشکلی، سوختگی یا همان Burn in  گفته  می‌شود که اولا دائمی باشد و ثانیا دلیل آن از طرف سخت‌افزار نمایشگر باشد. برای مثال مشکلات گرافیکی که به‌خاطر نرم‌افزار یا مشکل در مداربندی درایور نمایشگر ایجاد شده، ارتباطی با موضوع سوختگی ندارد. پیشینه‌ی بهره‌گیری از این اصطلاح به زمان استفاده از مانیتورهای CRT برمی‌گردد؛ در این مانیتورها ترکیب‌های فسفری مورد استفاده قرار می‌گرفت که برای ثبت عکس‌ها، نور ساطع می‌کردند و این مواد به‌مرور زمان درخشندگی خود را از دست می‌دادند. پنل‌های ال‌سی‌دی نیز می‌توانند با چنین مشکلی مواجه شوند، ولی به‌خاطر نوع ساختار آن‌ها، به‌ندرت چنین اتفاقی می‌افتد.

راهکارهای جلوگیری از سوختگی نمایشگر
 

احتمال بروز چنین مشکلی در صفحه‌نمایش‌های اولد گوشی‌ها نیز وجود دارد؛ هرچند سطح وقوع این مشکل به پای مانیتورهای CRT نخواهد رسید. با این‌ حال، حتی درصورتی که چنین مشکلی رخ دهد، پیدا کردن آن چندان ساده نخواهد بود. معمولا پس‌از ساعت‌ها روشن ماندن نمایشگر با چنین مشکلی روبه‌رو می‌شوید. در گوشی‌های هوشمند، احتمال سوختگی بخش‌های مربوط به نوار نوتیفیکیشن‌ها و دکمه‌های مجازی پایین نمایشگر، بیش از بخش‌های دیگر است.

دلایل سوختگی نمایشگر
 

در نمایشگرها، بخش‌های تولیدکننده‌ی نور طول عمر برابری ندارند. با گذشت زمان، روشنایی این عناصر کاهش می‌یابد و به‌همین دلیل، رنگ‌های تولیدی پنل‌ها نیز کم‌کم تغییر پیدا می‌کنند. هم‌زمان با کهنه شدن صفحه‌نمایش‌ها، تغییراتی هم در رنگ‌های آن‌ها ایجاد می‌شود که با راهکارهای نرم‌افزاری می‌توان شدت این تغییر را کاهش داد. ولی پدیده‌ی سوختگی به‌طور عمده مربوط به فرسودگی سریع بعضی از بخش‌های صفحه‌نمایش نسبت به دیگر قسمت‌های آن است. به‌خاطر همین فرسودگی ناهماهنگ، بخش‌هایی از صفحه‌نمایش با تغییر رنگ روبه‌رو می‌شود و چیزی مثل شبح دائمی یک عکس را برجای می‌گذارد.

علت سوختگی نمایشگر در گوشی‌ها و ساعت‌ها
 

عمده‌ی علت سوختگی نمایشگر در گوشی‌ها و ساعت‌های هوشمند کنونی، به‌خاطر طول عمر متفاوت «زیرپیکسل»های (Sub-Pixel) ال‌ای‌دی قرمز، سبز و آبی موجود در پنل‌های اولد اتفاق می‌افتد. معمولا بخش‌هایی از صفحه‌نمایش با این مشکل روبه‌رو می‌شود که تغییر چندانی در شکل آن‌ها ایجاد نمی‌کند؛ به‌عنوان مثال می‌توان به نوار نوتیفیکیشن‌ها و دکمه‌های مجازی پایین نمایشگر اشاره کرد. صفحه‌نمایش‌های اولد متشکل‌از ال‌ای‌دی‌های قرمز و سبز و آبی می‌باشند و هریک از این رنگ‌ها طول عمر مختلفی دارند. این مسئله به این دلیل است که این بخش‌ها تنها یک رنگ، آیکن، متن یا در مجموع یک شکل ثابت را نشان می‌دهند؛ ولی در باقی بخش‌های صفحه‌نمایش به‌خاطر استفاده از سایت‌ها، ویدئوها، اپلیکیشن‌ها و دیگر موارد، رنگ‌های متنوعی به نمایش درمی‌آیند. در نتیجه به‌خاطر همین استفاده‌ی متنوع از زیرپیکسل‌ها، آن‌ها به‌صورت برابر و یکسان عمر نمی‌کنند و رنگ‌ها در بخش‌های مختلف صفحه‌نمایش به یک صورت نمایش داده نمی‌شوند.

تفاوت LED
 

از لحاظ فنی باید گفت که ال‌ای‌دی‌های آبی، از جنبه‌ی روشنایی بازده کم‌تری در مقایسه با پیکسل‌های قرمز و سبز دارند. این یعنی ال‌ای‌دی‌های آبی درصورتی‌ که بخواهند نوری برابر با ال‌ای‌دی‌های قرمز یا سبز تولید نمایند، باید از جریان برق زیادتری استفاده کنند. استفاده از جریان برق بیشتر یعنی پیکسل‌های آبی زودتر فرسوده می‌شوند و با فرسودگی آن‌ها، رنگ کلی صفحه‌نمایش به طرف ته‌مایه‌ی قرمز و سبز تغییر پیدا می‌کند. در پایان می‌توان گفت که اگر بخشی از پنل زمان زیادی را صرف نمایش رنگ‌های آبی و سفید کند، پیکسل‌های آبی آن قسمت، زودتر از باقی پیکسل‌ها فرسوده می‌شوند. مواردی که در مجموع به آن سوختگی صفحه‌نمایش اطلاق می‌شود.

جلوگیری از سوختن نمایشگر
 

باید گفت که سازندگان از این مشکل مطلع می‌باشند و هریک اقدام‌های زیادی را برای پیشگیری از وقوع آن انجام داده‌اند. برای مثال، سامسونگ از گلکسی S3 به بعد، از چینش پنتایل (pentile) برای زیرپیکسل‌های نمایشگرهای AMOLED استفاده می‌کند. در این رابطه، سامسونگ زیرپیکسل‌های آبی را بزرگ‌تر تولید می‌کند تا برای دستیابی به نور مورد نظر، جریان برق کم‌تری را مصرف نمایند. با مصرف جریان برق کم‌تر عمر این زیرپیکسل‌ها نیز بیشتر می‌شود. با این‌ حال راهکار مورد اشاره، مشکل سرعت متفاوت فرسودگی در قسمت‌های مختلف صفحه‌نمایش را برطرف نمی‌کند، ولی نسبت به پنل‌های اولد قدیمی یا ارزان‌تر، در اولدهای سامسونگ چنین مشکلی خیلی دیرتر رخ می‌دهد.

جلوگیری از سوختن نمایشگر با نرم‌افزار
 

با این‌ حال راه‌حل‌های نرم‌افزاری نیز برای این مسئله وجود دارد. برای مثال تولیدکنندگان ساعت‌های هوشمند می‌توانند گزینه‌ی «حفاظت از سوختگی (burn protection)» موجود در سیستم‌عامل را فعال نمایند. در این وضعیت، موقعیت رنگ‌های موجود در صفحه‌نمایش تا چند پیکسل تغییر می‌یابد تا انواع رنگ‌ها در مجموع نمایشگر به‌صورت یکسان نشان داده شود. گوشی‌هایی هم که از صفحه‌نمایش همیشه روشن استفاده می‌کنند، مثل گلکسی S8، از همین شیوه استفاده می‌کنند. برای پیشگیری از وقوع چنین مشکلاتی، گوگل یک سری خط‌مشی را برای ساخت و طراحی صفحه‌نمایش‌های اولد برای ساعت‌های هوشمند ارائه داده است.

رفع مشکل سوختگی نمایشگر
 

چنان‌چه بخشی از صفحه‌نمایش با سوختگی روبه‌رو شده باشد، برای برطرف کردن این مشکل کار چندانی را نمی‌توان انجام داد. اپلیکیشن‌هایی در پلی‌استور دیده می‌شود که ممکن است این مشکل را رفع نمایند؛ ولی در حقیقت کاری که می‌کنند این است که تمام صفحه‌نمایش را به‌اصطلاح می‌سوزانند تا رنگ‌های بخش‌های مختلف با یک‌دیگر مطابقت پیدا نمایند؛ روشی که چندان مطلوب نیست. چنان‌چه نگران این مسئله هستید، راهکارهای پیش‌گیرانه‌ای وجود دارد که احتمال وقوع این مشکل را تا حدود زیادی کم می‌کنند:

• روشنایی صفحه‌نمایش را همیشه در حالت کم قرار دهید. نور بیشتر یعنی جریان برق بیشتر که عمر ال‌ای‌دی را کاهش می‌دهد.
• تایمر خاموش کردن صفحه را کاهش دهید. با این عمل، در مواقعی که با صفحه‌نمایش کار نمی‌کنید، صفحه‌نمایش زودتر خاموش می‌شود و این‌گونه عکس‌ها ثابت برای مدت کم‌تری به نمایش درمی‌آیند.
• در صورت دسترسی به حالت Immersive، از آن استفاده نمایید. با فعال کردن این گزینه، نوار نوتیفیکیشن و دکمه‌های مجازی پایین صفحه‌نمایش پنهان شده و تنها در صورت اجرای فرمان‌های حرکتی خاصی آشکار می‌شوند. یا می‌توانید از لانچری بهره ببرید که چنین خصوصیتی داشته باشد.
• همچنین می‌توانید از پس‌زمینه‌ی تیره استفاده نمایید و برخی مواقع یک‌بار آن را تغییر دهید.
• صفحه‌کلیدهایی را مورد استفاده قرار دهید که شکل و شمایل تیره‌رنگی داشته باشند.
• چنان‌چه به‌طور مرتب برای مسیرهای طولانی از اپلیکیشن‌های مسیریابی بهره می‌برید، اپلیکیشنی را انتخاب نمایید که رابط‌کاربری روشنی نداشته باشد.

پنل‌های اولد فعلی عمر بسیار بیشتری در مقایسه با پنل‌های قدیمی دارند و حتی در پنل‌های قدیمی هم مشکل سوختگی خیلی کم مشاهده می‌شد. تنها حواستان باشد که 24 ساعته و 7 روز هفته صفحه‌نمایش را در بالاترین حد روشنایی با یک عکس ثابت روشن نگذارید!

علی حبیبی