حفاظت از زمین با محصولات سازگار با محیط زیست

بین علوم و تکنولوژی‌های نوین درحال پیشرفت بشر با محیط زیست همیشه و در همه حال رابطه بسیار پیچیده‌ای برقرار بوده است. انواع متفاوت تکنولوژی اثرات مخرب بر زیست محیطی دارد؛ اما می‌توان به این موضوع نیز اشاره نمود که با پیشرفت‌های روزافزون، تکنولوژی نسبت به نسل‌های قبل اغلب پاک‌تر و ایمن‌تر شده و حتی این امکان وجود دارد که برای بازسازی‌ آسیب‌های محیط زیست به روش‌های نوینی دست یابد تا تاثیراتی فراوان روی زندگی بشر داشته باشد. اما با وجود پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی، هنوز محیط زیست با مشکلاتی اساسی روبه‌رو است. ساخت هر پروژه در اولین‌گام با استفاده از آب، خاک و هوا، به عنوان امکانات پایه، و به منزله تاثیر بر محیط زیست خواهد بود. این مقاله به صورت تخصصی بر تاثیرات تکنولوژی بر محیط زیست خواهد پرداخت.

همان‌گونه که بیان شد توسعه تکنولوژی تاثیری غیر قابل انکار روی علم، وضعیت بهداشتی و سطح امید به زندگی در افراد جامعه داشته است. باوجود رشد و توسعه، سرعت تغییرات به‌شدت در جامعه بالا رفته است. این امر نگرانی‌های زیادی را به همراه دارد؛ زیرا منابع طبیعی و ذخایر انرژی دائمی نیستند و استفاده نادرست از آن‌ها نسل آینده را با خطرهای جدی روبه‌رو خواهد کرد. شاید دانستن این موضوع که وجود اینترنت 2 درصد از آلودگی کربن در جهان را به خود اختصاص خواهد داد، اهمیت این مطلب را برای شما روشن کند. اما چگونه و به چه صورت؟ محتویات تمامی سایت‌ها در سرورهای بزرگی ذخیره می‌شوند که برای انجام فعالیت‌ به انرژی برق بیشتری احتیاج دارند. این مصرف برق زیاد سبب خواهد شد 2 درصد از آلودگی‌های کربن دی اکسید در جهان به مصرف اینترنت تعلق پیدا کند.

اهمیت محیط زیست
 

وجود محیط زیست بسیار حائز اهمیت خواهد بود؛ زیرا حیات تمامی موجودات به وجود محیط زیست وابسته است. از طرفی نیز می‌توان گفت استفاده از تکنولوژی در روند رشد اقتصادی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، باید فکری کرد تا فعالیت‌های تکنولوژیک، محیط زیست را به خطر نیندازد. بهترین راهکار جهت جلوگیری از این اتفاق استفاده از نانوتکنولوژی است. این یک انقلاب جدید در علوم آینده خواهد بود. این تکنولوژی کاربردهای فراوانی را در محیط زیست به همراه دارد. مانند تصفیه آلاینده‌ها، کاهش آلودگی هوا و ایجاد فرصت‌هایی برای تولید محصول سالم و بدون خطر برای محیط زیست. علی‌رغم آنکه نانوتکنولوژی مزایایی برای زندگی بشر دارد، می‌تواند سلامت تمامی موجودات روی کره زمین را هم با خطر مواجه کند. با این وجود، فناوری نانو آن‌گونه که باید و شاید در زمینه علوم تکنولوژی در محیط زیست مورد استفاده قرار نگرفته و اقداماتی مانند نانوفیلترها (برای تصفیه‌ پساب‌های صنعتی)، نانوپودرها (برای تصفیه گازهای آلاینده خروجی از خودروها و واحدهای صنعتی) و نانولوله‌ها (جهت ذخیره کردن سوخت تمیز هیدروژن) ابتدایی‌ترین فعالیت‌های موجود به حساب می‌آیند. همچنین می‌توان گفت که ساخت نانو حسگرها یا نانو پوشش‌ها می‌تواند تغییرات شگرفی در دنیای انسان‌ها ایجاد کند.

امضای معاهدات بین‌المللی در راستای حفاظت از محیط زیست
 

با وجود مشکل محیط زیست، معاهدات بین‌المللی محیط زیست بین کشورها به امضا رسیده است که یکی از مهم‌ترین این معاهده‌ها، معاهده معروف به کیوتو (Kyoto) است. هدف از امضای این معاهده، تقلیل انتشار گاز های گلخانه ای در سطح جهان خواهد بود. تمامی 166 کشور و دیگر نهادها این معاهده را امضا نموده، موظف شدند که سالانه مقادیر محدودی گاز های گلخانه ای تولید نمایند و به ازای مازاد آن باید جریمه پرداخت کنند. همچنین کارخانه‌هایی که کمتر از میزان مجاز خود گاز های گلخانه ای تولید نمایند، به‌جای پرداخت جریمه، برگه‌های اعتباری دریافت می‌کنند. در نتیجه، توسعه تکنولوژی سبب دگرگونی وسیع در زندگی بشر خواهد شد. ولی با توجه به عدم هم‌خوانی اثرات تکنولوژی بر فعل و انفعالات طبیعی، به‌ندرت شاهد اختلال در تعادل چرخش زندگی خواهیم بود. در سطح جهان مخصوصا کشورهایی که درحال توسعه هستند، مسائلی مانند رشد جمعیت، فقر اقتصادی و فرهنگی و نبود مدیریت زیست محیطی مشکلات زیادی را به همراه خواهد داشت.

محصولات دوستدار محیط زیست (Eco-Friendly Products)
 

با توجه به تأثیری که بر محیط زیست می‌گذاریم و خطری که محیط زیست را تهدید می‌کند، ایجاد تغییرات کوچک و گرفتن تصمیمات آگاهانه می‌تواند جنبه‌های منفی این تأثیر را کاهش دهد. بازیافت یا فروش محصولات دوستدار محیط زیست راه‌حل‌هایی برای شروع سبکی از زندگی است که سازگار با محیط زیست باشد. اما دوستدار محیط زیست (Eco-Friendly) چیست؟ تکنولوژی دیجیتال و گوشی‌های سازگار با محیط زیست کدامند؟

دوستدار محیط زیست (Eco-friendly)
 

دوستدار محیط زیست (Eco-friendly) یعنی آنچه برای محیط زیست مضر نیست. زمانی که بحث از محصول به میان بیاید، به آن معناست که همه چیز از تولید گرفته تا بسته‌بندی باید طوری درنظر گرفته شود که برای محیط زیست ایمن باشد. در حقیقت کارشناسان ترجیح می‌دهند تا از اصطلاح Sustainable به جای دوستدار محیط زیست استفاده کنند که در فارسی به سازگار، تا‌ب‌آور یا پایدار ترجمه شده است. مسئله اینجاست که هر محصولی به نوعی تأثیر منفی بر محیط زیست دارد و هیچ محصولی نیست که کاملا با محیط زیست سازگار باشد و هیچ آسیبی به محیط زیست وارد نکند. به عبارت دیگر، وقتی محصولی را سازگار یا پایدار می‌نامیم به معنای محصولی است که یک جنبه واحد آن برای محیط زیست خوب است و طوری تولید شده که زمین را تخریب نکند. از طرف دیگر، هیچ تولیدکننده‌ گوشی وجود ندارد که در این زمینه کامل عمل کند. کمپانی‌ها معمولا مردم را به این گمان غلط می‌اندازند که محصولات آن‌ها کاملا سازگار با محیط زیست است. چنین چیزی را به اصطلاح «سبزشویی (Greenwashing)» می‌نامند؛ یعنی موقعیت‌هایی که شرکت‌ها به‌طور فریبنده‌ای ادعاهای محیط زیستی مطرح می‌کنند؛ اما ادعاهای آن‌ها پشتوانه‌ای ندارد. در حقیقت هیچ گوشی هوشمندی 100 درصد سازگار با محیط زیست نیست. در اصل می‌توان گفت برخی از تلفن‌های هوشمند در سازگاری با محیط زیست بهتر از سایرین هستند و در سال‌های اخیر در دنیای فناوری، تلاشی قطعی برای سازگاری محصولات با محیط زیست انجام گرفته است.

خدمات دیجیتال و سازگاری آن با محیط زیست
 

اثرات منفی خدمات دیجیتال و صنعت فناوری اطلاعات ایران بر محیط زیست بسیار مورد توجه قرار گرفته است. تاثیر مثبت این فناوری بر جامعه بشری، نگرانی‌های جدی را در مورد مصرف انرژی، انتشار گاز های گلخانه ای ، پسماند ناشی از آن و... را در کشورهای توسعه یافته یا درحال توسعه درپی خواهد داشت که این فناوری متنوع، گسترده، پیچیده و چند وجهی تاثیرات مثبت و منفی بر محیط زیست دارد. در میان مهم‌ترین تاثیرات منفی در این حوزه، می‌توان به افزایش روزافزون میزان مصرف انرژی، نابودی منابع تجدیدناپذیر، افزایش آلودگی زیست محیطی، گاز های گلخانه ای ، ضایعات الکترونیکی و محصولات سمی اشاره نمود. همچنین استفاده از فناوری‌های سبز به منظور گسترش تکنولوژی‌های پاک جهت به حداقل رساندن تهدیدات سلامت انسانی و محیطی بسیار کارساز بوده است. به همین دلیل آندریاس سولجوسکی در این باره بیان می‌کند که برای حفظ 30 درصد از زمین و آب تا سال 2030، وزارت نیوزیلند از برنامه‌های تلفن همراه جهت مدیریت موثرتر فرآیند حفاظت استفاده می‌کند. وجود ابزارهای ساده اما موثر مانند گوشی‌های تلفن همراه برای دولت‌ها حیاتی بوده؛ زیرا تمامی انسان‌ها با هم جهت دستیابی به اهداف حفاظتی جهانی خود فعالیت خواهند کرد. شایان ذکر است که سامسونگ، نزدیک به 2 دهه است که فلسفه مدیریت سبز را بیان کرده و بر پایه سه محور محیط زیست، ایمنی و سلامت فعالیت دارد. سامسونگ همواره توجه شایانی به ارتقای ویژگی‌های متعهدانه نسبت به محیط ‌زیست در محصولات خود داشته است. در مرحله طراحی، تمامی محصولات سامسونگ وارد سیستم طراحی دوستدار محیط زیست (EDS) خواهند شد. همچنین، سامسونگ هدف‌های سالانه برای کاهش گاز های گلخانه ای را در تمامی فعالیت‌هایش تعریف کرده است. استفاده مجدد و بازیافت آب مورد استفاده در بخش‌های تولیدی و حمایت از پروژه‌های احیای محیط ‌زیستی نیز در دستور کار این شرکت قرار دارد. به علاوه، سامسونگ در بحث برگشت زباله‌های الکترونیکی پیشرو بوده و برنامه بازپس‌گیری پسماندهای الکترونیکی را در بیش از 60 کشور دنیا اجرا کرده است. همچنین، در دسته‌بندی محصولات صوتی و تصویری، سامسونگ به منابع مناسب برای سلامت مصرف‌کنندگان و محیط زیست توجه ویژه‌ای می‌کند. در تولید تلویزیون‌های جدید خود که به‌زودی وارد بازار ایران می‌شوند، هیچ‌گونه استفاده‌ای از عنصر کادمیوم (که ماده‌ای سرطان‌زای است و استفاده از آن توسط اتحادیه اروپا از سال 2018 ممنوع شده است) صورت نگرفته است. در ساخت این تلویزیون‌ها با برچسب ++A انرژی اروپا، از نانو کریستال و لامپ‌های LED بدون جیوه استفاده شده است.

گوشی هوشمند و حفاظت از محیط زیست
 

کمپانی‌های تولید گوشی هوشند 2 گروه فعالیت در جهت سازگاری با محیط زیست انجام می‌دهند:

• گوشی‌های قدیمی را بازسازی می‌کنند.
• در ساخت گوشی از مواد بازیافتی استفاده می‌کنند.

بازسازی گوشی های قدیمی
 

سامسونگ به جای آنکه گوشی‌های قدیمی را دور بیندارد، راه‌های هوشمندانه‌ای برای کسب درآمد با استفاده مجدد از تلفن‌های قدیمی دارد. سامسونگ به‌سادگی گوشی‌های قدیمی خود را دور نمی‌اندازد. در عوض آن‌ها را بازسازی می‌کند تا دوباره به‌عنوان تلفن‌های تأیید شده تجدید شده فروخته ‌شوند. از زمان نگارش این مقاله، سامسونگ سری‌های S22 و S21 را به عنوان گوشی‌های تجدید شده تأیید شده ارائه ‌کرده‌است. این گوشی‌ها بسیار جذاب هستند و ارزان‌قیمت بودن بر مزیت خرید آن‌ها می‌افزاید. تنها نقطه ضعف آن است که شما برای خرید این قبیل محصولات محدودیت‌هایی دارید. برای مثال، سامسونگ Galaxy S22 Ultra با حافظه 256 گیگابایت فقط به رنگ مشکی فانتوم در دسترس است و S22 Plus اصلا موجود نیست.

بهترین گوشی های سازگار با محیط زیست
 

استفاده از مواد بازیافتی در ساخت گوشی‌های هوشمند روش دیگری است که کمپانی‌های زیادی به‌کار می‌بندند. در بین آن‌ها، گوشی‌های زیر، گوشی‌های سازگار با محیط زیست هستند که بیشترین سازگاری را با محیط زیست دارند.

• گوشی FairPhone 5
   

گوشی FairPhone 5 جزء سازگارترین گوشی‌ها با محیط زیست است. از طرفی تعمیر این گوشی بسیار ساده است و از طرف دیگر، FairPhone یک فروشگاه قطعات دارد که دارندگان گوشی می‌توانند قطعاتی را که نیاز دارند، از آن تهیه کنید. علاوه‌بر این، این گوشی تا 70 درصد از مواد بازیافتی ساخته شده است. یعنی بسیار بیش از هر برند دیگری که سازنده گوشی هوشمند باشد.

• گوشی آیفون 15
   

آیفون 15 یکی از جدیدترین گوشی‌های سازگار با محیط زیست است. این گوشی مشخصات خوب و ظاهری تمیز دارد و تا به امروز بهترین پیشنهاد اپل است. البته نسخه‌های آیفون پرو هم هستند که به مراتب ویژگی‌های بهتری دارند. هر دوی این گوشی‌ها شامل مواد بازیافتی می‌شوند. مانند: کبالت بازیافت شده در باتری‌ها، مس بازیافت شده در بخش‌هایی از لاجیک برد اصلی و عناصر خاکی کمیاب بازیافت شده در آهنرباها. حتی بسته‌بندی‌ این محصول 99 درصد بازیافت شده است. اپل در این موارد بسیار خوب عمل کرده است و در سال‌های اخیر تلاش‌های زیادی کرده تا گوشی‌های خود را با محیط زیست سازگار کند؛ اما هنوز ایراداتی در این زمینه وجود دارد. به‌عنوان مثال، تعمیر IPhone 15 دشوارتر از آیفون 14 است و اپل دارای نوعی از قطعات DRM است که از تعویض آسان از یک گوشی آیفون به دیگری جلوگیری می‌کند. زمانی که بحث از قابلیت تعمیر گوشی‌های اپل پیش می‌آید، این مسئله یک گام به جلو و دو گام به عقب است.

• گوشی آیفون 14
   

آیفون 14 همانند آیفون 15 دارای مقدار کمی از عناصر بازیافتی است. این موارد شامل مقداری عناصر خاکی بازیافتی، طلای بازیافتی و بسته‌بندی بازیافتی می‌شود که مشابه آن را در Iphone 15 می‌بینیم. علاوه‌بر آن،Iphone14  از شیشه بدون آرسنیک و بدون جیوه آیفون 15 نیز استفاده می‌کند. اساسا، بیشتر عناصر بازیافت شده و سازگار موجود در آیفون 15 در آیفون 14 نیز وجود دارند و اگر دنبال گوشی سازگار با محیط زیست هستید،Iphone 14  به همان اندازه گزینه خوبی به حساب می‌آید.

• گوشی آیفون 13
   

Iphone 13 نیز از مواد بازیافتی ساخته شده، هرچند کمتر از آیفون 14 و آیفون 15. اما به هر صورت نمونه‌ای از بهترین گوشی‌ دوستدار محیط زیست به حساب می‌آید.

• ​گوشی سامسونگ Galaxy S23
   

سامسونگ تلاش بیشتری انجام داده تا برای ساخت گوشی‌های خود از مواد بهتر استفاده کند. سامسونگ Galaxy S23 نمونه خوبی از این موارد است. شبکه ظاهری بلندگوی گوشی تاحدی از تورهای ماهیگیری بازیافتی و بشکه‌های آب ساخته شده است؛ همان‌طور که ماژول بلندگوی بالایی نیز از همین مواد ساخته شده است. همچنین سامسونگ از پلاستیک بازیافتی برای فیلم دکو روی شیشه پشتی استفاده می‌کند که به گوشی‌های سامسونگ رنگ می‌دهد. ضمنا شرکت کره‌ای سامسونگ از آلومینیوم، شیشه و کاغذ بازیافتی در محصولات و بسته‌بندی خود استفاده می‌کند که شروع خوبی است.

• گوشی Google Pixel 7
   

شرکت گوگل گوشی‌های هوشمند عالی می‌سازد و Google Pixel 7 و Google Pixel 7 Pro نمونه‌های خوبی از آن هستند. گوگل در تولید گوشی‌های خود از مواد بازیافتی استفاده می‌کند. این موارد شامل شاسی آلومینیومی 100 درصد بازیافتی و 99 درصد مواد بسته‌بندی قابل بازیافت می‌شود. این مقدار به اندازه اپل چشمگیر نیست؛ اما همچنان مقدار درخور توجهی است.

جمع‌بندی
 

در مجموع، استفاده از مواد بازیافتی به معنای ضایعات کمتر و استفاده مجدد از تلفن‌های قدیمی به معنای کاهش زباله‌های الکترونیک است. امروزه تعداد زیادی از تولیدکنندگان تلاش می‌کنند تا در تولیدات خود از مواد بازیافتی استفاده کنند. در این بین اپل و سامسونگ بهتر از سایرین عمل کرده‌اند و گوگل در رتبه سوم قرار می‌گیرد. همچنین مهم است که یک گوشی دوام بالایی داشته باشد تا ضایعات الکترونیک کمتر شود. بنابراین برای اینکه تأثیر منفی کمتری روی محیط زیست داشته باشیم، باید محصولاتی را انتخاب کنیم که کمتر دور انداخته و کمتر جایگزین ‌شوند. به این ترتیب، ضایعات کمتری تولید می‌شود.
راه دیگر، برای کاهش ضایعات الکترونیکی خرید گوشی‌های دست دوم است. به این طریق از اضافه شدن به ضایعات الکترونیک جلوگیری می‌کنید. ضمن آنکه گوشی‌های دست دوم ارزان‌تر هستند و یک گوشی پرچمدار دوساله همچنان خوب کار می‌کند.
در آخر، برای حفاظت از زمین و محیط زیست، مراقب خرید کردن خود باشید و تنها چیزی را بخرید که به آن نیاز دارید. اگر محصولات کمتری بخرید، با کاهش تقاضا برای تولید، تأثیر منفی تولید را بر محیط زیست کاهش خواهید داد.

مائده سادات دربندی/ محدثه خلیلیان