معمای ماهواره‌ی استارلینک

راه‌اندازی ماهواره‌ی‌ استارلینک شاید امیدها را در دل بسیاری از افراد برای بهره‌مندی از اینترنت دائم زنده کرد اما برای کسانی‌که تصور پوشش سریع این تکنولوژی در سراسر جهان را داشتند این اینترنت چندان به مذاق آنان خوش نیامد. نخست این‌که این ماهواره نیز با محدودیت در دسترس کاربران قرار خواهد گرفت موضوعی که می‌تواند بسیاری از ساکنان زمین را از دسترسی به این فناوی محروم کند. هرچند از نظر تئوری می‌توان از اینترنت ماهواره‌ای در همه جای دنیا استفاده کرد و تنها لازمه‌ی آن داشتن یک آنتن است، اما اسپیس ایکس به مدیریت ایلان ماسک به‌صورت واضح اعلام کرده است که قصد ارائه‌ی اینترنت ماهواره‌ای بدون اجازه‌ی دولت‌ها را ندارد. این موضوع نشان می‌دهد که کماکان بسیاری از نقاط جهان از دسترسی به این ماهواره محروم خواهند ماند و اگر این چنین باشد تقریبا ماهواره‌ی استارلینک کار بسیار چشم‌گیری از خود به یادگار نخواهد گذاشت.

نگاهی به استارلینک
 

استارلینک طرحی است که شرکت اسپیس ایکس آن را انجام می‌دهد و هدف آن آماده‌سازی اینترنت در همه‌ی کره‌ی زمین و حتی فضا است. این شرکت با استفاده از تعداد زیادی ماهواره که در اطراف زمین قرار می‌گیرند تصمیم دارد همه‌ی زمین را به اینترنت متصل نماید. در مجموع استارلینک قادر است دسترسی به اینترنت را عملاً در هر نقطه از کره‌ی زمین راه‌اندازی کند. از نگاه کلی هدف طرح استارلینک ایلان ماسک این است که هزاران ماهواره کوچک به فضا پرتاب شود و در مدار پایینی زمین قرار گیرند، تا سیگنال‌های سریع اینترنتی به زمین مخابره کند.

موضوع شکستن قوانین کشورها
 

گویین شاتول (Gwynne Shotwell) رئیس و مدیر ارشد عملیاتی اسپیس ایکس براین باور است که شرکتش تصمیم به شکستن قوانین کشورها را ندارد و به‌همین خاطر شرکت متبوعش از همین حالا کشور به کشور و دولت به دولت برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای در حال مذاکره است. آنتن‌های استارلینک بنا به ماهیت‌شان باید از موقعیت دقیق جغرافیایی خود اطلاعات داشته باشند تا بتوانند با تنظیم اتوماتیک زاویه‌ی دیش در بهترین وضعیت برای ارتباط با ماهواره قرار گیرند. این موضوع به این مفهوم است که اسپیس ایکس «اگر بخواهد» می‌تواند از موقعیت هر آنتن استارلینک آگاه باشد و آنتن‌هایی که در کشورهای غیرمجاز فعالیت دارند را از کار بیندازد. حتی اگر این کار هم ممکن نبود، اسپیس ایکس قادر است ماهواره‌های خود را به‌گونه‌ای تنظیم نماید که موقع عبور از برخی کشورها سیگنالی ارسال نکنند؛ به‌ویژه این‌که کشورهایی مانند روسیه، چین و هند قابلیت از بین بردن ماهواره در مدار را دارند و اسپیس ایکس نیز علاقه‌ای به درگیری با این کشورها را ندارد.

فروش پهنای باند
 

دردسترس‌ترین سناریو برای ارائه سرویس در چنین کشورهایی، فروش پهنای باند به ISP-های آن کشورها است تا آن‌ها پس از اعمال کردن قوانین و محدودیت‌های کشور خود، اینترنت ماهواره‌ی استارلینک را از طریق شیوه‌های رایج مثل اینترنت تلفن همراه، DSL یا فیبر نوری به کاربر برسانند. این موضوع به این معنی است که استارلینک برای این کشورها نقش ستون فقرات یا Back Bone اینترنت را بازی می‌کند و این اقدام شبیه تعبیه‌ی کابل‌های اینترنت زیر اقیانوس است. در این حالت، اسپیس ایکس قادر است در کنار درآمدزایی و فراهم‌کردن غیر مستقیم اینترنت، از امکان بروز تنش با چنین کشورهایی جلوگیری کند.

3000 ماهواره استارلینک در مدار زمین
 

این اظهارات در حالی بیان می‌شود که براساس تازه‌ترین گزارش‌ها، درحال‌ حاضر استارلینک 3000 ماهواره در مدار زمین قرار داده است و اکنون شمار مشترکان این سرویس اینترنت ماهواره‌ای از مرز یک میلیون نفر گذشت. اسپیس‌ ایکس اینترنت ماهواره‌ای را در سال 2020 برای همه‌ی کاربران فعال کرد و چندماه بعد در سال 2021 امکان سفارش خدمات این سرویس مهیا گردید. استارلینک از زمان راه‌اندازی تاکنون به‌سرعت روند ساخت صورت فلکی خود را تکمیل می‌کند و با پرتاپ منظم موشک فالکون 9 تلاش می‌کند به این هدف برسد. علاوه‌بر این شرکت یادشده ماهواره‌های خود را ارتقاء داده است. مجموع مشترکان استارلینک در ابتدای امسال 250 هزار نفر بود و این رقم در طول سال 2022 روند روبه افزایش بوده است. تازه‌ترین آمارهای ارائه شده از طرف جاناتان هوفلر، رئیس فروش اسپیس‌ ایکس، اینترنت ماهواره‌ای این شرکت تا ماه سپتامبر به رقم یک میلیون نفر رسیده است. این سرویس‌دهنده تلاش کرد با کاهش قیمت خدمات خود در کشورهایی مثل برزیل، افراد بیشتری را به استفاده از سرویس اینترنت ماهواره‌ای ترغیب کند.

توسعه‌ی ماهواره‌ی استارلینک
 

درحال‌ حاضر اسپیس‌ ایکس در بخش اینترنت ماهواره‌ای در ابتدای مسیر قرار دارد زیرا 3000 ماهواره را برای تکمیل صورت فلکی خود پرتاپ کرده است و هدف آن قرار دادن ده‌ها هزار ماهواره‌ی دیگر در مدار زمین است. مرحله‌ی بعدی صورت فلکی شامل ماهواره‌های نسل دوم می‌شود از طریق موشک استارشیپ اسپیس ایکس پرتاب خواهند شد. اکنون استارشیپ در بوکاشیکا، تگزاس درحال توسعه است و تصمیم دارد هرچه زودتر پرواز آزمایشی مهمی را انجام دهد که قابلیت‌ها و توانایی‌های این موشک را به‌رخ بکشد. با این‌ حال، پرواز یادشده احتمالاً تا پایان سه‌ماهه‌ی نخست سال آینده‌ی میلادی (2023) انجام نخواهد شد، به‌ویژه وقتی که استارشیپ به‌خاطر نقش اصلی آن در برنامه‌ی آرتمیس سازمان ملی هوانوردی و فضایی (ناسا) باید به‌سرعت رتبه‌بندی انسانی دریافت نماید. نوع سفارشی موشک یادشده، نخستین فضانوردان را در این هزاره بر ماه فرود خواهد آورد و ناسا براین باور است که نخستین پرواز آزمایشی فرود روی ماه در سال آینده میلادی یعنی 2023 انجام شود. اسپیس ایکس برای نخستین‌بار در سال 2018 دو ماهواره‌ی مخابراتی با نام‌های تَن‌تَن A و تن‌تن B را برای تست کردن اینترنت ماهواره‌ای به مدار پایینی زمین ارسال کرد.

کاهش قیمت نهایی ماهواره
 

همه‌ی قابلیت‌ها و مشخصات ماهواره‌های استارلینک در درجه‌ی نخست برای کاهش قیمت نهایی ماهواره طراحی شده‌اند. اکنون ماهواره‌هایی با تکنولوژی‌های مشابه یا پیشرفته‌تر در مقایسه با استارلینک در مدار وجود دارند، ولی هیچ‌کدام از آن‌ها از نظر قیمتی قابل مقایسه با استارلینک نیستند. به‌عنوان مثال قیمت ماهواره‌های ایریدیوم 5 میلیون دلار به‌ازای هر ماهواره است؛ درصورتی‌ که قیمت تمام‌شده‌ی ماهواره‌های استارلینک 20 برابر ارزان‌تر و تنها برابر با 250 هزار دلار به‌ازای هر ماهواره تخمین‌زده می‌شود.

روش متصل شدن به اینترنت ماهواره‌ای
 

برای اتصال به اینترنت‌های ماهواره‌ای مانند استارلینک، کاربر باید از آنتن‌های ویژه استفاده کند. یعنی برعکس برخی باورها، نه اینترنت ماهواره‌ای 4G و 5G وجود دارد که بتوان به‌راحتی با گوشی و بدون هیچ تجهیزات خاصی به آن متصل شد، نه حتی در آینده‌ای نزدیک چنین اینترنتی عرضه خواهد شد. استارلینک برای ارسال و دریافت اطلاعات و داده نیز در ماهواره؛ در دیش سمت کاربر، از آنتن‌های خاصی به‌ نام آنتن آرایه فازی یعنی  Phased Array Antennaبهره می‌برد. قابلیت درخور این آنتن‌ها این است که بدون نیاز به چرخش فیزیکی، تنها با استفاده از قابلیت برهم‌نهی امواج، قادر است سیگنال ارسالی خود در باند فرکانسی Ku و Ka  را در جهت‌های مختلف ارسال نماید.

تفاوت Starlink و  ADSL
 

در سرویس‌های ADSL کار به این صورت است که کاربران براساس انتخاب سرویس حجمی محدود یا نامحدود، مبلغ خاصی را پرداخت می‌کنند و در صورت تمام شدن حجم بسته‌ی خود، هزینه‌های اضافی و به صورت پلکانی پرداخت می‌نمایند. با این‌ حال شرکت‌هایی که اینترنت ADSl را ارائه می‌دهند باید قوانین فیلتر کردن برخی از سایت‌ها را با توجه به قوانین کشورشان اجرا نماید. ولی این محدودیت‌ها در اینترنت ماهواره‌ای دیده نمی‌شود و کاربران با پرداخت هزینه‌ای اندک قادر خواهند بود از یک ارتباط پرسرعت، نامحدود و بدون پروکسی استفاده نمایند، در واقع سرویس‌های ماهواره‌ای برای دانلود و مصرف‌های بالا بسیار مناسب می‌باشند.

سرعت اینترنت استارلینک
 

ماهواره‌های استارلینک اسپیس اکس در مدار پایینی و در فاصله 560 کیلومتری از زمین قرار می‌گیرند و به‌همین خاطر سرعت دانلود نیز بسیار بالا بوده و تقریبا به 1 گیگابایت بر ثانیه می‌رسد. اسپیس اکس هنوز اطلاعات مربوط به سرعت آپلود را اعلام نکرده است. برای مقایسه باید گفت که سرویس اینترنت ماهواره‌ای HughesNet که همین حالا مشغول به کار است، سرعت دانلودی معادل 25 مگابیت بر ثانیه ارائه می‌کند و تأخیرش نیز با تفاوتی بسیار چشم‌گیر به 600 میلی‌ثانیه می‌رسد.

هزینه‌ی اینترنت استارلینک
 

شرکت استارلینک هزینه‌ی استفاده از اینترنت ماهواره‌ای خود را، ماهانه 99 دلار اعلام کرده است. اما این تنها هزینه‌ی مصرف اینترنت شماست. همچنین کاربر باید یک دستگاه مخصوص از استارلینک خریداری کند. این دستگاه که آنتنی مانند دیش ماهواره دارد، امکان ارتباط با ماهواره‌های استارلینک را فراهم می‌کند. برای خرید تجهیزات لازم نیز باید 499 دلار پول پرداخت کنید. البته این قیمت درحال‌ حاضر برای نسخه‌ی آزمایشی اعلام شده است و احتمال دارد در نسخه‌ی اصلی، قیمت بالاتر هم برود. ولی این قیمت به‌صورت ماهانه برای ایرانیان بسیار گران خواهد بود.

علی حبیبی