اینترنت طبقاتی می‌شود

پس‌از بحث‌های مربوط به محدودیت و احتمال فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی اکنون مدتی است که موضوع اینترنت طبقاتی به گوشی می‌رسد. چند ماه قبل وزیر ارتباطات برای نخستین‌بار از اینترنت طبقاتی سخن گفت. براساس این طرح، میزان و سطوح استفاده از اینترنت برای افراد مختلف متفاوت خواهد بود. پس‌از این اظهار نظر، اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها به تمام شبکه‌ی اینترنت دسترسی پیدا کردند تا قسمتی از اینترنت طبقاتی عملا به مرحله‌ی اجرایی برسد. به‌طور کلی موضوع «اینترنت طبقاتی» یا «اینترنت تخصصی» از سال‌ها قبل مطرح بوده ولی در ماه‌های اخیر و با اعمال محدودیت‌های بیشتر پلتفرم‌های بین‌المللی، اینترنت طبقاتی مجددا در جامعه مطرح شده است.

اینترنت طبقاتی چیست؟
 

به‌طورکلی اینترنت طبقاتی یعنی اینترنتی که افراد مختلف، به قسمت‌های خاصی از اینترنت دسترسی دارند و بعضی قسمت‌های دیگر از دسترس آن‌ها خارج شد. برای مثال، دانشجویان قادر خواهند بود با خرید گوشی تلفن همراه یا استفاده از سیستم رایانه، از یوتیوب بدون محدودیت بهره ببرند ولی عموم مردم برای استفاده از این پلتفرم محروم خواهند بود.

اینترنت طبقاتی برای دانشجویان و دانش‌آموزان
 

دانشجویان و دانش‌آموزان به‌خاطر افزایش اطلاعات و همچنین انجام طرح‌ها و پروژه‌های خود نیاز به اینترنت دارند. اکنون این پرسش مطرح است که این گروه‌ها چگونه باید از اینترنت طبقاتی استفاده کنند؟
اینترنت طبقاتی برای دانشجویان و دانش‌آموزان به چه شکل خواهد بود؟
براساس طرح اینترنت طبقاتی، دانشجویان و دانش‌آموزان به یک سطح به اینترنت دسترسی خواهند داشت تا به کارهای تحقیقاتی و درستی خود برسند.

اینترنت طبقاتی برای کسب‌وکارها تا مدیران
 

اما اینترنت طبقاتی برای کسب‌وکارها و مدیران چگونه خواهد بود؟
باید گفت که براساس طرح اینترنت طبقاتی، اینترنت این گروه‌ها نیز به‌صورت سطح‌بندی به آنان ارائه خواهد شد. در این طرح، کسب‌وکارها به یک سطح، سیاسیون و مدیران و مسئولان نیز به سطح دیگری از اینترنت استفاده خواهند کرد و به آن دسترسی خواهند داشت. البته باید گفت که این طبقه‌بندی اخیرا عملی نشده و از 10 سال قبل به نوعی اجرایی شده است.

شروع داستان اینترنت طبقاتی
 

اما داستان اینترنت طبقاتی از کجا آغاز شده است. در این زمینه باید گفت که از سال 1391 تاکنون ابزارهای عبور از فیلترینگ در دسترس  بعضی نهادها و سازمان‌ها قرار گرفته است و مسئولان در دوره‌های مختلف از این برنامه گفتند. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم سال 1398 گفته بود: بدون ساماندهی نمی‌شود موضوع فیلترشکن‌ها را بررسی کرد. نمی‌شود سطح دسترسی برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، 9 ساله برابر باشد. بعداز این اظهار نظر و در فروردین 1400 اعلام شد که قرار است پلتفرم یوتیوب برای بعضی افراد مثل دانشجویان و خبرنگاران رفع محدودیت گردد. به‌دنبال این خبر، محمد جعفر منتظری، دادستان کل کشور این موضوع را تایید کرد و گفت که رفع فیلتر برای دستگاه‌ها در کار گروه تعیین مصادیق مجرمانه به تصویب رسیده است.
عیسی زارع‌پور، وزیر فعلی ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز اوایل امسال گفت که برخی از پلتفرم‌های فیلتر شده برای بعضی افراد جامعه باز می‌شود. پس‌ازگذشت مدت کوتاهی از این اظهارات، اعضای هیات علمی دانشگاه به اینترنت بدون محدودیت دسترسی پیدا کردند و اینترنت طبقاتی اجرایی شد.

اینترنت طبقاتی و طرح صیانت
 

اما آیا بین اینترنت طبقاتی و طرح صیانت تفاوتی وجود دارد یا هر دو یک هدف و منظور را دنبال می‌کنند؟
در واقع می‌توان گفت که اجرای اینترنت طبقاتی به نوعی شروع اجرای طرح صیانت است ولی به نظر می‌رسد طرح صیانت به‌خاطر مخالفت‌های فراوان از دستور کار مجلس شورای اسلامی خارج شده است. با وجود این، با توجه به شرایط فعلی و محدودیت‌های کوچک و بزرگ اینترنت به نظر می‌رسد که طرح صیانت در نهایت اجرا خواهد شد.
در واقع، طرح صیانت قرار است نوعی «اینترنت طبقاتی» را در دسترس قرار دهد که در آن برخی سایت‌ها و پلتفرم‌ها برای بعضی افراد قابل استفاده نباشند. اوایل تابستان سال جاری نیز عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات اعلام کرد که در آینده‌ی نزدیک با هماهنگی دستگاه‌های مختلف، بعضی از پلتفرم‌های محدود شده برای اقشار خاصی باز خواهد شد. برخی این اظهارات وزیر را به پیگیری جدی ارائه‌ی اینترنت طبقاتی نسبت دادند.

اینترنت طبقاتی اجرا شده یا خیر؟
 

در هر حال هنوز به‌طورکامل مشخص نیست که آیا اینترنت طبقاتی اجرا شده یا خیر؟
صادق عباسی‌شاهکو، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سابق سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی گفت: باید اصل این آیین‌نامه را ببینم تا اظهار نظر دقیق‌تری درباره یکی از بندهای آن داشته باشم. او درباره‌ی این‌که آیا در کشور برای سطوح مختلف دسترسی به اینترنت در ایران وجود دارد یا خیر می‌گوید: بالاخره در اپلیکیشن‌ها یا دامنه‌های مدیریت معمولا دسترسی‌ها را متناسب با مسئولیت هرکسی تعیین می‌کنیم؛ در نتیجه، این‌که یک سری افراد به اینترنت دسترسی بیشتری داشته باشند درست است ولی به‌صورت عمومی و برای تمام کاربران نمی‌توانم اظهار نظر کنم.
شاهکو درباره این‌که برای اقشار مختلف جامعه سطح دسترسی مختلف اینترنتی داریم یا خیر گفت: تاکنون چنین چیزی نداشتیم.
سهیل یحیی زاده، عضو کمیسیون تخصصی فنی اقتصادی تنظیم مقررات نیز درخصوص این موضوع گفت: تاکنون چیزی درباره‌ی تفاوت سطح دسترسی افراد نشنیده‌ام ولی این‌که اطلاع ندارم به معنای تکذیب این موضوع نیست و باید درباره‌ی آن مطالعه کنم.

اینترنت طبقاتی و احراز هویت فریلنسرها
 

اوایل آذر ماه امسال، کار گروه اقتصاد دیجیتال آیین‌نامه‌ای با عنوان «حمایت ار فریلنسرها» تصویب کرد که در آن موضوع اینترنت طبقاتی دیده شد. براساس این آیین‌نامه طرح اینترنت طبقاتی قرار است با اجرای اینترنت طبقاتی فریلنسرها گسترده‌تر شود. ماده‌ی 8 این طرح به موضوع سطح دسترسی اینترنت برای فریلنسرها می‌پردازد. در این طرح، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید دسترسی طبقه‌بندی شده اینترنت برای فریلنسرها راه‌اندازی نماید.
براساس این ماده، وزارت ارتباطات باید زیرساخت‌های دسترسی به اینترنت پایدار و پرسرعت را برای فریلنسرهای اعتبارسنجی شده آماده کند. به‌همین خاطر، پایگاهی برای شناسایی این افراد ایجاد خواهد شد و همه در آن نام‌نویسی می‌کنند و می‌توانند از خدمات دولت استفاده کنند. بعداز ثبت نام، احراز هویت و اعتبارسنجی انجام خواهد شد و سپس به فریلنسرها خدمات دولتی اختصاص خواهد یافت.

نکته‌ی پایانی
 

باید گفت که از سال‌ها قبل قرار بود اینترنت به جز برخی سایت‌ها و پلتفرم‌ها یا سایت‌های غیراخلاقی در شرایط عادی دردسترس تمام افراد قرار گیرد و محدودیت دسترسی براساس سن افراد تعریف شود و تمام افراد به جز کودکان و نوجوانان کمتر از 18 سال، خودشان برای عملکرد خود در فضای مجازی پاسخ‌گو باشند. همچنین، دولت‌ نیز باید شرایط را طوری آماده کند تا تولیدکنندگان محتوا، شرکت‌ها و دیگر افراد به جای مراجعه به پلتفرم‌های خارجی، خودشان به استفاده از پلتفرم ایرانی تصمیم بگیرند. با توجه به این‌که درحال‌ حاضر پلتفرم‌های ایرانی توان رقابت با نمونه‌های خارجی را ندارند، به نظر می‌رسد اجرای چنین طرح‌هایی نتواند به استفاده کاربران ایرانی از پلتفرم‌های ایرانی منجر شود.

علی حبیبی